แด่ธรรมะซึ่งทำให้คนหลงข้ามภพข้างชาติ : พวกเรากำลังหลงธรรมหรือ?

(1) เมื่อนำเอา “ธรรมะ” ไปใช้ต้องดูที่ “มิติ” หรือ “บริบท” ด้วย เพราะ “ธรรมะ” นั้นสูงสุดเป็นหนึ่ง และสมบูรณ์แบบ จึงไม่ควรเติมคำว่า กุศล, ดี, ปรมัตถ์, อนุตร, อุดม, เกิดขึ้น ฯลฯ ไว้ด้านหน้าหรือด้านหลัง “ธรรมะ” ถ้าหากเติมคำเหล่านี้ลงไป ก็จะเกิดคำตรงข้าม และภายหลังใครก็ตามที่นำเอาคำเหล่านี้ไปใช้โดยไม่ได้พิจารณาที่ “มิติ” หรือ “บริบท” ก็จะเกิดความเข้าใจผิดคิดว่าคำตรงข้ามเหล่านั้นก็เป็นธรรมะด้วย

(2) เมื่อนำเอา “ธรรมะ” ไปผสมกับคำอื่น ๆ “แล้วมีด้านตรงข้าม” เช่น

กุศลธรรม-อกุศลธรรม,

โลกธรรม-อมตะธรรม

ปรมัตถธรรม-สมมติธรรม,

อนุตรธรรม-ธรรมดา,

ความอุดม-ความว่าง

ธรรมะที่เกิดขึ้น-ธรรมะที่ดับไป ฯลฯ

คำเหล่านี้จึงไม่ใช่ธรรมะที่ถาวร แท้จริง เพราะ “ธรรมะ” นั้น “สูงสุด” จึงไม่มีด้านตรงข้าม ขอย้ำ ธรรมะใดที่มีด้านตรงข้าม ธรรมะนั้นไม่ใช่ธรรมะที่ถาวร แท้จริง

(3) เมื่อนำเอา “ธรรมะ” ไปผสมกับคำอื่น ๆ “แล้วมีการแบ่งแยกได้” เช่น

กุศลธรรม-(อัพยากฤตธรรม)-อกุศล,

โลกธรรม-(โลกุตรธรรม)-อมตะธรรม ฯลฯ

ปรมัตถธรรม-(มัชฌิมาธรรม)-สมมติธรรม,

อัตตา-(อนัตตา)-นิรัตตา,

ธรรมะที่เกิดขึ้น-(ธรรมะที่ตั้งอยู่)-ธรรมะที่ดับไป

อนุตรธรรม-(ธรรมที่เป็นกลาง ๆ)-ธรรมดา,

ความอุดม-(ความเป็นกลาง)-ความว่าง ฯลฯ

คำเหล่านี้จึงไม่ใช่ธรรมะที่ถาวร แท้จริง เพราะ “ธรรมะ” เป็น “หนึ่ง” จึงไม่มีการแบ่งแยก

(4) เมื่อนำ “ธรรมะ” ไปผสมกับคำอื่น ๆ “แล้วมีความหมายไปในทางชั่ว” เช่น ธรรมะฝ่ายดี-ธรรมะฝ่ายชั่ว-ธรรมะฝ่ายไม่ดีไม่ชั่ว คำเหล่านี้จึงไม่ใช่ธรรมะที่ถาวร แท้จริง เพราะ “ธรรมะ” นั้น “สมบูรณ์แบบ” จึงอยู่เหนือกรรมดี-กรรมชั่ว-กรรมที่ไม่ดีไม่ชั่ว, อยู่เหนือกรรมสุข-กรรมทุกข์-กรรมที่ไม่สุขไม่ทุกข์, อยู่เหนือกรรมเกิด-กรรมดับ-กรรมที่ไม่เกิดไม่ดับ ฯลฯ เราจึงไม่อาจนำเอา “ธรรมะ” นั้นไปเปรียบเทียบกับคำอื่น ๆ ได้นอกจากตัวของธรรมะนั้นเอง เช่น ธรรม-อธรรม-ธรรมาธรรม, ธัมมะธัมโม ฯลฯ

(4) เมื่อนำ “ธรรมะ” ไปผสมกับคำอื่น ๆ “แล้วมีความหมายไปในทางชั่ว” เช่น ธรรมะฝ่ายดี-ธรรมะฝ่ายชั่ว-ธรรมะฝ่ายไม่ดีไม่ชั่ว คำเหล่านี้จึงไม่ใช่ธรรมะที่ถาวร แท้จริง เพราะ “ธรรมะ” นั้น “สมบูรณ์แบบ” จึงอยู่เหนือกรรมดี-กรรมชั่ว-กรรมที่ไม่ดีไม่ชั่ว, อยู่เหนือกรรมสุข-กรรมทุกข์-กรรมที่ไม่สุขไม่ทุกข์, อยู่เหนือกรรมเกิด-กรรมดับ-กรรมที่ไม่เกิดไม่ดับ ฯลฯ เราจึงไม่อาจนำเอา “ธรรมะ” นั้นไปเปรียบเทียบกับคำอื่น ๆ ได้นอกจากตัวของธรรมะนั้นเอง เช่น ธรรม-อธรรม-ธรรมาธรรม, ธัมมะธัมโม ฯลฯ

ตัวอย่างที่ 1 การเปรียบเทียบในหมวดของ “ธรรมะ-อธรรม-ธรรมาธรรม”

1. มิติของ “ธรรมะ” คือ “สภาวะสูงสุด” ไม่มีด้านตรงข้าม โดยจะมุ่งเน้นไปที่คุณงามความดี (เท่านั้น) ที่มนุษย์ต้องกระทำ

2. มิติของ “อธรรม” คือ “สภาวะเป็นหนึ่ง” ไม่มีการแบ่งแยก โดยจะมุ่งเน้นไปที่ความชั่ว (เท่านั้น) ที่มนุษย์ต้องละเว้น ไม่ควรกระทำ

3. มิติของ “ธรรมาธรรม” คือ “สภาวะสมบูรณ์แบบ” โดยจะมุ่งเน้นดำรงตนให้อยู่เหนือทุกสิ่ง หากธรรมะใดอยู่ใต้กรรมดี-กรรมชั่ว, อยู่ใต้กรรมสุข-กรรมทุกข์, อยู่ใต้กรรมเกิด-กรรมตายของสรรพสิ่งทั้งปวง สิ่งนั้นจึงไม่ใช่ธรรมะที่ถาวร แท้จริง

โดยทั้ง 3 มิตินั้น เกี่ยวเนื่องเชื่อมโยงกันทั้งหมด เพื่อยืนยันว่า “ธรรมะ” นั้นสูงสุดจึงไม่มีด้านตรงข้าม เป็นหนึ่งจึงไม่แบ่งแยก และสมบูรณ์แบบจึงอยู่เหนือสรรพสิ่งทั้งปวง เพราะฉะนั้น สิ่งใดมีด้านตรงข้าม แบ่งแยกได้ และอยู่ใต้กฎเกณฑ์ต่าง ๆ สิ่งนั้นจึงไม่ใช่ธรรมะที่ถาวร แท้จริง

คนที่บรรลุธรรมในมิติที่ 1 ก็จะ “เต็มบริบูรณ์” ไปด้วยความดี จึงเรียกว่า “ อุดม (ธรรม) ”

คนที่บรรลุธรรมในมิติที่ 2 ก็จะ “ว่างเปล่า” จากความชั่ว จึงเรียกว่า “ สุญตา (ธรรม) ”

คนที่บรรลุธรรมในมิติที่ 3 ก็จะเห็นถึงความเกี่ยวเนื่องเชื่อมโยงกันระหว่าง “ความบริบูรณ์” ของความดี กับ “ความว่างเปล่า” จากความชั่ว จึงเรียกว่า “ ปฏิจจสมุปบาท (ธรรม) ”

ธรรมะมี “หนึ่ง” แต่มีความแตกต���างกัน (ทั้ง 3 มิติ) ไปตามลำดับขั้นตอนของพัฒนาการในจิตใจของมนุษย์ แต่ผู้ฉลาดกล่าวให้มากไปเอง เพื่อชี้ให้เห็นถึงความแตกต่างกัน (ทั้ง 3 มิติ) นั้น แต่เมื่อมนุษย์บรรลุถึงความเป็น “หนึ่ง” ความแตกต่างกัน (ทั้ง 3 มิติ) นั้นก็จะหมดไป เพราะฉะนั้น การที่คนโง่ ๆ ไปทำลายความแตกต่างนั้นเสีย โดยสรุปว่า “ธรรมะ คือ ความว่าง” ที่หมายถึงการไม่ให้ยึดมั่นถือมั่นในอะไรเลย รวมทั้งความดีด้วย จึงถือว่าเป็นความผิดพลาด และยังพาให้คนเป็นอันมากพลอยหลงผิดไปด้วย

ตัวอย่างที่ 2 การเปรียบเทียบในหมวดของ “โลกธรรม-โลกุตรธรรม-อมตะธรรม”

1. มิติของ “โลกธรรม” คือสภาวะที่มนุษย์ใช้ดำเนินชีวิตให้ “สอดคล้อง” กับวิถีโลกียกรรม (กุศลกรรม-อกุศลกรรม-อัพยากฤตกรรม) โดยผ่านทางศีลธรรม จริยธรรม และคุณธรรมขั้นพื้นฐาน

2. มิติของ “โลกุตรธรรม” คือสภาวะที่มนุษย์ “หลุดพ้น” จากวิธีของโลกียกรรม มี “เสรีภาพ” แล้วจากศีลธรรม จริยธรรม และคุณธรรมนั้น โดยผ่านทางกายธรรม มโนธรรม ฯลฯ

3. มิติของ “อมตะธรรม” คือ สภาวะที่มนุษย์ใช้ “ดับ” อำนาจของกรรมดี-กรรมชั่ว, กรรมสุข-กรรมทุกข์ของตน จึงทำให้มนุษย์นั้นยังคง “ดำรงอยู่” ตลอดไป แม้ว่าสิ่งอื่น ๆ จะดับไปแล้ว

โดย “ทางสายกลาง”(โลกุตรธรรม) ไม่ใช่ “ความว่าง” ที่เล็งถึง “การไม่มีอะไรเลย” แต่เป็นความเกี่ยวเนื่องกัน งามทั้งเบื้องต้น-เบื้องกลาง-เบื้องปลาย แต่เมื่อสำนึกแห่ง “ไตรธรรม” สูญหายไป ผู้คนก็จะลืมความเป็น “หนึ่ง” ปัญหาที่จะตามมาคือ ลัทธิความว่าง, ลัทธิข้ามภพข้ามชาติ

ตัวอย่างที่ 3 การเปรียบเทียบในหมวดของ “กุศลธรรม-อกุศลธรรม-อัพยากฤตธรรม”

1. มิติของ “กุศลธรรม” คือ เราสามารถเข้าถึง “ธรรมะ” ได้จากการทำความดี

2. มิติของ “อกุศลธรรม” คือ เราสามารถเข้าถึง “ธรรมะ” ได้จากการหยุดทำความชั่ว

3. มิติของ “อัพยากฤตธรรม” คือ เราสามารถเข้าถึง “ธรรมะ” ได้จากความเกี่ยวเนื่องเชื่อมโยงกันระหว่างการทำความดีและการหยุดทำความชั่ว นั่นเอง

ดังนั้น การสรุปว่า “กุศลธรรม-อกุศลธรรม-อัพยากฤตธรรม” หมายถึงความดีก็เป็นธรรมะ-ความชั่วก็เป็นธรรมะ-ความไม่ดีไม่ชั่วก็เป็นธรรมะทั้งนั้น ไม่มีสิ่งใดยกเว้น โดยไม่ได้พิจารณา “บริบท” หรือ “ข้อยกเว้น” การตีความอย่างนี้จึงถือว่าเป็นทัศนะที่ผิดพลาด เพราะเขาได้แบ่ง “ธรรมะ” ออกเป็น 3 หมวด ไว้อย่างชัดเจนว่า ไม่อาจลดทอนลงมาเป็นสิ่งเดียวกันได้ อยู่ตรงข้ามกัน ไม่ขึ้นแก่กัน แต่สัมพันธ์กันได้

ตัวอย่างที่ 4 การเปรียบเทียบในหมวดของ “กุศลกรรม-อกุศลกรรม-อัพยากฤตกรรม”

เช่นเดียวกัน เราก็สามารถหลงจาก “ธรรมะ” ได้ 3 ช่องทางด้วยเช่นกัน คือ

1. เราหลง “ธรรมะ” เพราะไปยึดติด “กุศลกรรม” (การทำกรรมดี) ของตน

2. เราหลง “ธรรมะ” เพราะไปยึดติด “อกุศลกรรม” (การทำกรรมชั่ว) ของตน

3. เราหลง “ธรรมะ” เพราะไปยึดติด “อัพยากฤตกรรม” (การไม่ทำกรรมดี การไม่ทำกรรมชั่ว) หรือ (ความเกี่ยวเนื่องเชื่อมโยงกันระหว่างการทำกรรมดีและการทำกรรมชั่ว) ของตน......(ต้องพิจารณาที่ “บริบท” ด้วย ว่าจะเลือกใช้ความหมายอันไหน)

เพราะฉะนั้น การสรุป (เอาเอง) ว่า “กุศลกรรม-อกุศลกรรม” เป็นธรรมะระดับ “โลกธรรม” ส่วน “อัพยากฤตกรรม” เป็นธรรมะระดับ “โลกุตรธร���ม” ที่หมายถึง กรรมชนิดที่ 3 ได้แก่ กรรมที่ไม่ดีไม่ชั่ว, กรรมที่ไม่ขาวไม่ดำ ฯลฯ จึงเป็นทัศนะที่ผิดพลาดด้วย เพราะหมวด “กุศลกรรม-อกุศลกรรม-อัพยากฤตกรรม” นั้นเป็นเพียงสภาวะกรรมของปุถุชนธรรมดาสามัญเท่านั้น ไม่ใช่สภาวะที่พิเศษอะไรเลย

เราจะหวังพึ่งอาจารย์เหล่านี้ได้อย่างไร เพราะนอกจากจะไม่เข้าใจความแตกต่างระหว่างความหมาย “ดั้งเดิม” และความหมาย “ใหม่” ของ “ธรรมะ” แล้ว พวกเขายังหลงผิดไปนำเอาคุณลักษณะ “กรรมดี-กรรมชั่ว-กรรมที่ไม่ดีไม่ชั่ว” ซึ่งเป็น “ไตรภาวะ” ของ “ปุถุชน” มาใช้อธิบายความหมาย “ใหม่” ของ “ธรรมะ” (อเทวนิยม) ซึ่งเป็น “เอกภาวะ” ของ “อริยชน” อีกด้วย เพราะฉะนั้น คำสั่งสอนของอาจารย์เหล่านี้ จึงนำความเสื่อมมาสู่ศาสนาพุทธ และนี่ก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ขับไล่ไสส่งชาวพุทธให้เตลิดออกไปนับถือศาสนาอื่น

ตัวอย่างที่ 5 การเปรียบเทียบในหมวดของ “อัตตา-นิรัตตา-อนัตตา”

1. การนำ “อัตตา” มาใช้กับ “วิญญาณ” เพื่อจะบอกว่า “วิญญาณ” นั้นเป็นตัวตนที่เที่ยงแท้ถาวร จึงดำรงอยู่ได้ตลอดไป

2. การนำ “นิรัตตา” มาใช้กับ “กาย”เพื่อจะบอกว่า “กาย” นั้นเป็นตัวตนที่ขาดสูญ จึงดำรงอยู่ได้ชั่วคราว และไม่มีใครต้องรับผลนั้น เพราะไม่มีดีไม่มีชั่ว ไม่มีถูกไม่มีผิด ไม่มีเขาไม่มีเรา ฯลฯ

3. การนำ “อนัตตา” มาใช้กับ “จิต”เพื่อจะบอกว่า “จิต” นั้นไม่ใช่ทั้ง “อัตตา” (ตัวตนที่เที่ยงแท้ถาวรแบบวิญญาณ) และก็ไม่ใช่ “นิรัตตา” (ตัวตนที่ขาดสูญแบบกาย) ด้วย

และสำคัญที่สุด เพื่อจะปฏิเสธ “ตัวตน” ที่จิตสร้างขึ้นด้วย โดย “ตัวตน” นั้นเกิดจากความคิดเห็นเป็นภาพขึ้นในโลกของจิต แล้วจิตจึงสร้าง “ตัวตน” นั้นขึ้นมา “ตัวตน” ที่จิตสร้างขึ้นนั้นจะเกิด-ดับสืบต่อกันไปนับจำนวน เราจึงไม่อาจจะไป “ยึดถือ” หรือ “ละทิ้ง” ตัวตนที่จิตสร้างขึ้นได้ เพราะมันดำรงอยู่ได้เพียงแค้ชั่วขณะหนึ่งเท่านั้นแล้วก็แตกดับไปเอง

สรุป (1)

“อนัตตา” ไม่ควรแปลว่า “ไม่มีตัวตน, ไม่ใช่ตัวตน, ไม่เป็นตัวตน”

แต่ “อนัตตา” ต้องแปลว่า “ไม่ใช่ทั้งอัตตา และก็ไม่ใช่ทั้งนิรัตตา”

หมายความว่า “จิต” นั้นไม่ใช่วิญญาณและก็ไม่ใช่กาย” ด้วย

สรุป (2)

“อนัตตา” ไม่ควรแปลว่า “ว่างจากตัวเรา และก็ว่างจากของเรา”

แต่ “อนัตตา” ต้องแปลว่า “ว่างจากอัตตา และก็ว่างจากนิรัตตา”

หมายความว่า “จิต” นั้นเป็นอิสระจากวิญญาณ และก็เป็นอิสระจากกาย” ด้วย นั่นเอง