ปัจจัยให้เกิดสัมมาทิฏฐิมีอะไรบ้าง?

Question

สัมมาทิฏฐินั้น เป็นหนึ่งในองค์มรรคทั้ง 8 จัดเป็นองค์มรรคที่สำคัญมาก เพราะหากไม่มีองค์มรรคนี้ องค์มรรคอื่นๆก็อาจไม่มีตามมา

สัมมาทิฏฐิเป็นปัญญาในระดับกลาง (ปัญญาในระดับต้นแฝงอยู่ในศรัทธา อันเป็นศรัทธาที่ไม่ใช่ศรัทธาแบบสีลัพพตปรามาส)  เมื่อพัฒนาขึ้น จะกลายเป็นญาณ เป็นวิชชา (อันตรงข้ามกับอวิชชา) และ วิมุตติต่อไป

เมื่อองค์มรรคกลมเกลี่ยวกัน (โดยปกติ องค์สัมมาสมาธิมักมาเป็นองค์สุดท้าย) ก็จะหมุนวน แก่รอบขึ้นเรื่อยๆ ส่งผลให้สัมมาทิฏฐิที่เป็นโลกิยะ พัฒนาเป็นสัมมาทิฏฐิที่เป็นโลกุตตระ พัฒนาญาณ จากญาณที่เป็นโลกิยะ เป็นญาณที่เป็นโลกุตตระ มรรคมีองค์ 8 จึงเป็นเครื่องมือพัฒนามนุษย์จากปุถุชน ไปสู่กัลยาณปุถุชน จนสู่พระอริยะระดับต่างๆ

ขอถามว่า ก่อนที่จะเกิดสัมมาทิฏฐิได้ มีเหตุปัจจัยอะไร เกื้อหนุนให้เกิดสัมมาทิฏฐิในมนุษย์ค่ะ

cloud 9 · Accepted Answer

ขอยกข้อความจากพุทธธรรม (ฉบับเดิม) ของพระพรหมคุณาภรณ์ มาตอบค่ะ

สัมมาทิฏฐิ เป็นองค์ประกอบสำคัญของมรรค ในฐานะที่เป็นจุดเริ่มต้นในการปฏิบัติธรรม หรือพูดตามแนวไตรสิกขาว่า เป็นขั้นเริ่มแรกในระบบการศึกษาแบบพุทธ และเป็นธรรมที่ต้องพัฒนาให้บริสุทธิ์ แจ้งชัด เป็นอิสระมากขึ้นตามลำดับ จนกลายเป็นการตรัสรู้ในที่สุด ดังกล่าวมาแล้ว ดังนั้น การสร้างเสริมสัมมาทิฏฐิจึงเป็นสิ่งสำคัญยิ่ง

มีพุทธพจน์แสดงหลักการสร้างเสริมสัมมาทิฏฐิไว้ดังนี้

ภิกษุทั้งหลาย ปัจจัยเพื่อความเกิดขึ้นแห่งสัมมาทิฏฐิมี ๒ อย่าง ดังนี้ คือ ปรโตโฆสะ และ โยนิโสมนสิการ

๑. ปรโตโฆสะ "เสียงจากผู้อื่น" คำบอกเล่า ข่าวสาร คำชี้แจง อธิบาย การแนะนำชักจูง การสั่งสอน การถ่ายทอด การได้เรียนรู้จากผู้อื่น

๒. โยนิโสมนสิการ "การทำในใจโดยแยบคาย" การพิจารณาสืบค้นถึงต้นเค้า การใช้ความคิดสืบสาวตลอดสาย การคิดอย่างมีระเบียบ การรู้จักคิดพิจารณาด้วยอุบาย การคิดแยกแยะออกดูตามสภาวะของสิ่งนั้น ๆ โดยไม่เอาความรู้สึกด้วยตัณหาอุปาทานของตนเข้าจับ

ปัจจัยสองอย่างนี้ ย่อมสนับสนุนซึ่งกันและกัน

สำหรับคนสามัญ ซึ่งมีปัญญาไม่แก่กล้า ย่อมอาศัยการแนะนำชักจูงจากผู้อื่น และคล้อยไปตามคำแนะนำชักจูงที่ฉลาดได้ง่าย แต่ก็จะต้องฝึกหัดให้สามารถใช้ความคิดอย่างถูกวิธีด้วยตนเองได้ด้วย จึงจะก้าวหน้าไปถึงที่สุดได้

ส่วนคนที่มีปัญญาแก่กล้า ย่อมรู้จักใช้โยนิโสมนสิการได้ดีกว่า แต่กระนั้น ก็อาจต้องอาศัยคำแนะนำที่ถูกต้องเป็นเครื่องนำทางในเบื้องต้น และเป็นเครื่องช่วยส่งเสริมให้ก้าวหน้าไปได้รวดเร็วยิ่งขึ้นในระหว่างการฝึกอบรม

การสร้างเสริมสัมมาทิฏฐิ ด้วยปัจจัยอย่างที่ ๑ (ปรโตโฆสะ) ก็คือวิธีการที่เริ่มต้นด้วยศรัทธา และอาศัยศรัทธาเป็นสำคัญ เมื่อนำมาใช้ปฏิบัติในระบบการศึกษาอบรม จึงต้องพิจารณาที่จะให้ได้รับการแนะนำชักจูงสั่งสอนอบรมที่ได้ผลดีที่สุ�� คือ ต้องมีผู้สั่งสอนอบรมที่เพียบพร้อมด้วยคุณสมบัติ มีความสามารถ และใช้วิธีการอบรมสั่งสอนที่ได้ผล

ดังนั้น ในระบบการศึกษาอบรม จึงจำกัดให้ได้ปรโตโฆสะที่มุ่งหมายด้วยหลักที่เรียกว่า กัลยาณมิตตตา คือความมีกัลยาณมิตร

ส่วนปัจจัยที่ ๒ (โยนิโสมนสิการ) เป็นแกนหรือองค์ประกอบหลักของการพัฒนาปัญญา ซึ่งจะต้องพิจารณาว่าควรช้ความคิดให้ถูกต้องอย่างไร 
เมื่อนำปัจจัยทั้งสองมาประกอบกัน นับว่า
กัลยาณมิตตตา (ปรโฆโตสะที่ดี) เป็นองค์ประกอบภายนอก และ
โยนิโสมนสิการ เป็นองค์ประกอบภายใน

...

๑.ความมีกัลยาณมิตร
กัลยาณมิตร มิได้หมายถึงเพียงแค่เพื่อนที่ดีอย่างในความหมายสามัญ แต่หมายถึง บุคคลผู้เพียบพร้อมด้วยคุณสมบัติที่จะสั่งสอน แนะนำ ชี้แจง ชักจูง ช่วยเหลือ บอกช่องทาง ให้ดำเนินไปในมรรคาแห่งการฝึก ศึกษาอย่างถูกต้อง ในคัมภีร์วิสุทธิมัคค์ ยกตัวอย่างไว้ เช่น พระพุทธเจ้า พระอรหันตสาวก ครู อาจารย์ และท่านผู้เป็นพหูสูตทรงปัญญา สามารถสั่งสอนแนะนำเป็นที่ปรึกษาได้ แม้จะอ่อนวัยกว่า (วิสุทฺธิ. ๑/๑๒๓ ถึง ๑๒๕)

ในกระบวนการพัฒนาปัญญา ความมีกัลยาณมิตรนี้ จัดว่าเป็นระดับความเจริญปัญญาในขนั้นศรัทธา
...
๒.โยนิโสมนสิการ
...
เมื่อเทียบในกระบวนการพัฒนาปัญญา โยนิโสมนสิการ อยู่ในระดับที่เหนือศรัทธา เพราะเป็นขั้นที่เิร่ิมใช้ความคิดของตนเเองเป็นอิสระ
ส่วนในการศึกษาอบรม โยนิโสมนสิการเป็นการฝึกการใช้ความคิดให้รู้จักคิดอย่างถูกวิธี คิดอย่างมีระเบียบ รู้จักคิดวิเคราะห์ ไม่มองเห็นสิ่งต่าง ๆ อย่างตื้น ๆ ผิวเผิน เป็นขึ้นสำคัญในการสร้างปัญญาที่บริสุทธิ์เป็นอิสระ ทำให้ทุกคนช่วยตนเองได้ และนำไปสู่จุดหมายของพุทธธรรมอย่างแท้จริง
...
กล่าวโดยสรุป สำหรับคนทั่วไป ผู้มีปัญญายังไม่แก่กล้า ยังต้องอาศัยการแนะนำชักจูงจากผู้อื่น การพัฒนาปัญญา นับว่าเริ่มต้นจาก องค์ประกอบภายนอก คือความมีกัลยาณมิตร สำหรับให้เกิดศรัทธา (ความมั่นใจด้วยเหตุผลที่ได้พิจารณาเห็นจริงแล้ว) ก่อน
จากนั้น จึงก้าวมาถึงขัั้น องค์ประกอบภายใน เริ่มแต่นำความเข้าใจตามแนวศรัทธาไปเป็นพื้นฐาน ในการใช้ความคิดอย่างอิสระ ด้วยโยนิโสมนสิการ ทำให้เกิดสัมมาทิฏฐิ และทำให้ปัญญาเจริญยิ่งขึ้น จนกลายเป็นญาณทัสสนะ คือ การรู้การเห็นประจักษ์ ในที่สุด*

ลำดับอาหารของวิชชาและวิมุตติ การเสวนาสัตบุรุษ --> การสดับเล่าเรียนสัทธรรม--> ศรัทธา--> โยนิโสมนสิการ ฯลฯ
...

โดยสรุป สัมมาทิฏฐิ ก็คือความเห็นที่ตรงตามสภาวะ คือเห็นตามที่สิ่งทั้งหลายเป็นจริง หรือตามที่มันเป็น
การที่สัมมาทิฏฐิจะเจริญขึ้น ย่อมต้องอาศัยโยนิโสมนสิการเรื่อยไป เพราะโยนิโสมนสิการช่วยให้ไม่มองสิ่งต่าง ๆ อย่างผิวเผิน หรือมองเห็ฯเฉพาะผลรวมที่ปรากฏ แต่ช่วยให้มองแบบสืบค้นแยกแยะ ทั้งในแง่การวิเคราะห์ ส่วนประกอบที่มาประชุมกันเข้า และในแง่การสืบทอดแห่งเหตุปัจจัย ตลอดจนมองให้ครบทุกแง่ด้าน ที่จะให้เห็นความจริิง และถือเอาประโยชน์ได้ จากทุกสิ่งทุกอย่างที่ประสบหรือเกี่ยวข้อง

การมองและคิดพิจารณาด้วยโยนิโสมนสิการ ทำให้ไม่ถูกลวง ไม่กลายเป็นหุ่นที่ถูกยั่วยุ ปลุกปั่น และเชิด ด้วยปรากฏการณ์ทางรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ และคตินิยมต่าง ๆ จนเกิดเป็นปัญหาทั้งแก่ตนและผู้อื่น แต่ทำให้มีสติสัมปชัญญะ เป็นอิสระ เป็นตัวของตัวเอง  คิดตัดสินและกระทำการต่าง ๆ ด้วยปัญญา ซึ่งเป็นขึ้นที่สัมมาทิฏฐิส่ผลแก่องค์มรรคข้อต่อ ๆ ไป เร่ิมทำลายสังโยชน์ อันมีสักกายทิฏฐิ วิจิกิจฉา และสีลัพพตปรามาส เป็นต้น

on-ces · Answer

Sincere · Answer

? · Answer

สวย เผ็ด ดุ · Answer

ไม่ประสงค์ออกนาม · Answer

à¹à¸¡à¹à¸à¸£à¸²à¸

ไม่ประสงค์ออกนาม · Answer

http://www.dharma-gateway.com/monk/preach/somdej/sd-109.htm

ปัจจัยให้เกิดสัมมาทิฏฐิมีอะไรบ้าง?

7 คำตอบ