ก็ไม่รู้+กูไม่รับ=ปทปรมะ?

Question

คำว่า ปทปรมะ นี้ เชื่อว่าชาวพุทธส่วนใหญ่เรียนรู้มาว่าหมายถึงผู้ที่ “โง่” จนไม่สามารถสั่งสอนได้ แม้ว่า ปทปรมะ อาจถูกนำมาเรียกบุคคลดังกล่าว หากมองในยุคปัจจุบัน ผู้ที่มีปัญญา ที่ผู้อื่นสรรเสริญว่าเป็นคน “ฉลาด” ก็อาจถูกเรียกว่า ปทปรมะ ในทางพุทธศาสนาได้เหมือนกัน 

สมเด็จพระสังฆราช ได้อธิบายเรื่องเกี่ยวกับคำว่าปทปรมะไว้ ดังนี้

“ปุริสทัมมสารถิ พระพุทธเจ้าทรงเป็นเหมือนอย่างสารถี ฝึกบุรุษบุคคลที่ควรฝึก ก็คือ บุรุษบุคคที่ฝึกได้
ซึ่งคำนี้ ปุริสทัมมสรถิ บุรุษบุคคลที่ฝึกได้ หรือ เวไนยนิกร หมู่แห่งชนที่พึงแนะนำได้ อบรมได้ ก็หมายถึงบุคคล ๓ จำพวกดังกล่าวมาแล้ว คือ
อุคฆติตัญญู บุคคลที่รู้ได้เร็ว
วิปจิตัญญู                บุคคลที่รู้ได้ช้าเข้าหน่อยหนึ่ง คือ เมื่อยกหัวข้อขึ้นแล้วก็ต้องอธิบาย
เนยยะ บุคคลที่พึงแนะนำได้ อบรมได้ คือ ต้องพร่ำสอนกันอยู่บ่อยๆ หลายครั้งหลายหน

สามจำพวกนี้เป็นปุริสทัมมะ บุรุษบุคคลที่พึงฝึกได้ เป็นเวเนยยะ หรือ เวไนยนิกร หมู่���นที่พึงฝึกได้ แนะนำอบรมได้ พระพุทธเจ้าย่อมทรงสั่งสอนได้แก่บุคคลทั้ง ๓ จำพวกดังกล่าวนี้ และคำนี้เองก็บ่งว่าจะต้องมีอีกพวกหนึ่ง คือ พวกที่ฝึกไม่ได้ คือ ไม่ใช่ปุริสทัมมะ บุรุษบุคคลที่พึงฝึกได้ แต่ว่าเป็นบุคคลที่ฝึกไม่ได้ ดั่งนี้ก็มีอยู่ บุคคลที่ฝึกไม่ได้นี้เอง ก็เช่น บุคคลมี่มีทิฏฐิมานะมาก ไม่ยอมรับคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า หรือที่เรียกว่า ปทปรมะ มีบทอย่างยิ่ง ก็คือ หมายความว่าเป็นที่ผู้ที่โง่เง่ามาก ไม่สามารถจะรู้ธรรมที่ทรงสั่งสอนได้ และก็หมายรวมไปถึงผู้ที่มีทิฏฐิมานะมาก ดังกล่าวนั้นด้วย

จำพวกที่มีทิฏฐิมานะมากนั้น ก็ยกตัวอย่างเช่น อาจารย์สญชัยของท่านพระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะ ที่เมื่อท่านพระอัครสาวกทั้ง ๒ ก่อนที่ท่านจะเข้าบวช ท่านได้พบพระอัสสชิเถระ แล้วท่านกลับไปชักชวนท่านอาจารย์ของท่านคืออาจารย์สญชัย ท่านอาจารย์สญชัยนั้น ท่านเป็นอาจารย์ใหญ่ มีผู้นับถือมาก ก็ไม่ยอมที่จะลดตัวไปเป็นลูกศิษย์ของใครอีก มีทิฏฐิมานะอยู่ จึงไม่ยอมไปเฝ้าพระพุทธเจ้า ทั้งที่ท่านก็รู้ว่า ธรรมะของพระพุทธเจ้านั้นน่าจะต้องดี จึงได้จูงใจเอาศิษย์สำคัญของท่านไปนับถือได้ 

ท่านจึงถามว่า ในโลกนี้คนฉลาดมาก หรือคนโง่มาก ท่านพระอัครสาวกทั้งสองเมื่อยังเป็นปริพาชก ท่านก็ตอบว่า คนโง่มาก ท่านอาจารย์สญชัยจึงได้บอกว่า คนโง่มาก ท่านอาจารย์สญชัยจึงได้บอกว่า ถ้าอย่างนั้น ให้คนฉลาดไปหาพระพุทธเจ้า ให้คนโง่มาหาท่านก็แล้วกัน ดั่งนี้ก็คือเป็นจำพวกที่เรียกว่า บุรุษบุคคลที่ฝึกไม่ได้ เพราะมีทิฏฐิมานะมาก และตลอดจนถึงผู้ที่โง่เง่าจนเกินไป ก็รวมอยู่ในคำว่า ปทปรมะ อันเป็นจำพวกที่ ๔” 
(สมเด็จพระญาณสังวร (เจริญ สุวัฑฒนมหาเถระ) สัมมาทิฏฐิ ตามเถราธิบายของท่านพระสารีบุตรเถระ หน้า ๒๑-๒๒)

จากการอธิบายนี้ คำว่า “น้ำเต็มแก้ว” น่าจะนำมาเปรียบกับคำ ปทปรมะ ได้

คำ ปทปรมะ นี้ นอกจากจะหมายถึงผู้ที่โง่ หรือ ถือดี เกินไป จนไม่สามารถสอนสั่งได้แล้ว พบว่า ยังมีอีกความหมายตามที่พระอรรถกถาจารย์ได้อธิบายไว้ตามที่คัดมาจากเชิงอรรถในพระไตรปิฎกแปล ว่าหมายถึง

“ผู้ที่ฟังไว้มาก แสดงไว้มาก ทรงจำไว้มาก และ พูดไว้มาก แต่ไม่สามารถบรรลุธรรมในชาตินี้ คือไม่สามารถที่จะบำเพ็ญญาณ วิปัสสนา มรรค หรือ ผล ให้บังเกิดได้ 
(อง.จตุกฺก.อ.๒๒๓๓/๓๘๐, องฬจตุกฺก.ฎีกา ๒/๑๓๓-๑๓๔/๔๑๗-๔๑๘)

จะเห็นว่าประเภทสุดท้ายนี้ ไม่ได้ถือตนจนไม่รับคำสั่งสอน หาก รับคำสั่งสอน แต่นำมาใช้ให้เป็นประโยชน์กับชีวิตไม่ได้ 

ปทปรมะ จึงมีความหมายครอบคลุมบุคคลดังกล่าวได้ตามที่ยกมานี้

Sincere · Accepted Answer

ค่ะ ก็คงเปรียบเทียบความสามารถในการรับรู้และนำไปใช้ประโยชน์ได้ของมนุษย์ หรือคนในโลกนี้ได้ ดังที่พระพุทธเจ้า ท่านสั่งสอนมา และคนเราส่วนใหญ่ก็คงได้ยิน หรือได้เคยเรียนรู้ และท่องจำกันมาบ้าง (อยู่ที่ว่า จะจำได้แค่ไหน)

ความหมายของบัวสี่เหล่าตามนัยอรรถกถา
1. อุคคฏิตัญญู พวกที่มีสติปัญญาฉลาดเฉลียว เป็นสัมมาทิฏฐิ เมื่อได้ฟังธรรมก็สามารถรู้ และเข้าใจในเวลาอันรวดเร็ว เปรียบเสมือนดอกบัวที่อยู่พ้นน้ำ เมื่อต้องแสงอาทิตย์ก็เบ่งบานทันที 

2. วิปจิตัญญู พวกที่มีสติปัญญาปานกลาง เป็นสัมมาทิฏฐิ เมื่อได้ฟังธรรมแล้วพิจารณาตามและได้รับการอบรมฝึกฝนเพิ่มเติม จะสามารถรู้และเข้าใจได้ในเวลาอันไม่ช้า เปรียบเสมือนดอกบัวที่อยู่ปริ่มน้ำซึ่งจะบานในวันถัดไป 

3. เนยยะ พวกที่มีสติปัญญาน้อย แต่เป็นสัมมาทิฏฐิ เมื่อได้ฟังธรรมแล้วพิจารณาตามและได้รับการอบรมฝึกฝนเพิ่มอยู่เสมอ มีความขยันหมั่นเพียรไม่ย่อท้อ มีสติมั่นประกอบด้วยศรัทธา ปสาทะ ในที่สุดก็สามารถรู้และเข้าใจได้ในวันหนึ่งข้างหน้า เปรียบเสมือนดอกบัวที่อยู่ใต้น้ำ ซึ่งจะค่อยๆ โผล่ขึ้นเบ่งบานได้ในวันหนึ่ง 

4. ปทปรมะ  พวกที่ไร้สติปัญญา และยังเป็นมิจฉาทิฏฐิ แม้ได้ฟังธรรมก็ไม่อาจเข้าใจความหมายหรือรู้ตามได้ ทั้งยังขาดศรัทธาปสาทะ ไร้ซึ่งความเพียร เปรียบเสมือนดอกบัวที่จมอยู่กับโคลนตม ยังแต่จะตกเป็นอาหารของเต่าปลา ไม่มีโอกาสโผล่ขึ้นพ้นน้ำเพื่อเบ่งบาน

เวลาว่างๆ ก็ลองคิดทบทวนดูนะคะ ว่า เราอยู่เหล่าไหน? ..ขอบคุณแหล่งที่มาด้วยค่ะ

on-ces · Answer

ไม่ประสงค์ออกนาม · Answer

ไม่ประสงค์ออกนาม · Answer

? · Answer

? · Answer

โตโต้ · Answer

Glory777 · Answer

à¸­à¸°à¹à¸£à¸à¸±à¸ à¸à¸??

Lantaman · Answer

ก็ไม่รู้+กูไม่รับ=ปทปรมะ?

9 คำตอบ